Rusland stuurt troepen naar Kazachstan om dodelijke opstand neer te slaan

Rusland stuurde donderdag parachutisten naar Kazachstan om te helpen bij het neerslaan van een landelijke opstand nadat dodelijk geweld zich verspreidde over de voormalige Sovjetstaat.

De politie zei dat ze tientallen relschoppers hadden gedood in de hoofdstad van het Centraal-Aziatische land, Almaty. De staatstelevisie zei dat 13 leden van de veiligheidstroepen waren omgekomen, van wie twee onthoofd.

Een presidentiële residentie en het kantoor van de burgemeester in de stad stonden beide in vuur en vlam. Donderdagmiddag stond de luchthaven van de stad, die eerder door demonstranten was ingenomen, onder strenge controle van militair personeel. Uitgebrande auto's bezaaiden de straten.

Eerder op donderdag waren verschillende gepantserde personenwagens en tientallen militairen het centrale plein van Almaty binnengekomen, en er waren geweerschoten te horen toen ze de menigte naderden, meldden correspondenten ter plaatse. Later leek het plein vredig, met nog steeds 200-300 demonstranten en geen militairen in de buurt.

Niet-geverifieerde video's op sociale media toonden hoe troepen 's nachts patrouilleerden in de mistige straten van Almaty, wapens afvuurden, evenals wijdverbreide plunderingen in de stad. Gemaskerde demonstranten, sommigen met schilden en wapenstokken die blijkbaar door de politie waren in beslag genomen, marcheerden door golvend traangas langs een met bomen omzoomde laan, op het geluid van ontploffingen.

Het internet was in het hele land afgesloten en de volledige omvang van het geweld was onmogelijk te bevestigen. Maar de onrust was ongekend voor Kazachstan, dat sinds de Sovjettijd geregeerd werd door de 81-leider Nursultan Nazarbayev, die de teugels had vastgehouden ondanks zijn aftreden drie jaar geleden als president.

De zorgvuldig gekozen opvolger van Nazarbajev, president Kassym-Jomart Tokayev, riep van de ene op de andere dag troepen van bondgenoot Rusland in als onderdeel van een door Moskou geleide militaire alliantie van ex-Sovjetstaten. Hij beschuldigde de onrust van in het buitenland opgeleide terroristen die naar eigen zeggen gebouwen en wapens in beslag hadden genomen.

"Het is een ondermijning van de integriteit van de staat en vooral een aanval op onze burgers die mij vragen... om hen dringend te helpen", zei hij.

Moskou zei dat het met Kazachstan en bondgenoten zou overleggen over verdere maatregelen ter ondersteuning van de "contraterroristische operatie" van de Kazachse autoriteiten en noemde de opstand een door het buitenland geïnspireerde poging om de veiligheid van het land met geweld te ondermijnen.

Het secretariaat van de door Rusland geleide Collectieve Veiligheidsverdragsorganisatie zei dat geavanceerde eenheden van Russische parachutisten in het land waren en "reeds begonnen waren met het uitvoeren van hun toegewezen taken".

Tot de troepen die werden gestuurd behoorden eenheden uit Wit-Rusland, Armenië, Tadzjikistan en Kirgizië, evenals Rusland, aldus het secretariaat. Het maakte de totale omvang van de kracht niet bekend.

De opstand, die begon als protesten in het westen van het land tegen een verhoging van de brandstofprijs op nieuwjaarsdag, was woensdag dramatisch toegenomen, toen demonstranten openbare gebouwen in Almaty en andere steden bestormden en in brand staken. Ze scandeerden leuzen tegen Nazarbajev, en in minstens één geval lusden ze touwen om een ​​bronzen beeld van hem in een poging het naar beneden te trekken.

Tokajev reageerde aanvankelijk door zijn kabinet te ontslaan, de brandstofprijsstijging ongedaan te maken en afstand te nemen van zijn voorganger, onder meer door een machtige veiligheidspost over te nemen die Nazarbajev had behouden. Maar de acties slaagden er niet in de menigten te kalmeren die de familie en bondgenoten van Nazarbajev beschuldigen van het vergaren van enorme rijkdom uit olie en mineralen terwijl het land van 19 miljoen arm bleef.

Nazarbajev trad in 2019 af als de laatste baas van de communistische partij uit het Sovjettijdperk die nog steeds regeert over een voormalige Sovjetstaat. Maar hij en zijn familie hielden toezicht op veiligheidstroepen en het politieke apparaat in Nur-Sultan, de speciaal gebouwde hoofdstad die zijn naam draagt. Hij is niet meer gezien of gehoord sinds de onrust begon.

Westerse landen hebben opgeroepen tot kalmte. Buurland China noemde de gebeurtenissen een interne aangelegenheid voor Kazachstan.

Onder Nazarbajev verwierf Kazachstan een reputatie van stabiliteit en trok het grootschalige buitenlandse investeringen aan.

De in dollar luidende staatsobligaties van Kazachstan zijn donderdag opnieuw gedaald. De uitgiften met een langere looptijd zijn gedaald en verloren sinds het begin van de week ongeveer 7 cent.

Kazachstan is de grootste producent van uranium ter wereld, en de onrust leidde tot een stijging van 8% in de prijs van het metaal dat de kerncentrales van brandstof voorziet. Rivaliserende producenten in Noord-Amerika zagen hun aandelenkoersen stijgen, waaronder het Canadese Cameco, dat dit jaar tot nu toe bijna 12% is gestegen.

De Kazachse uraniummijnwerker Kazatomprom zei donderdag dat het normaal functioneerde zonder gevolgen voor de productie of export.

Het land is ook 's werelds op een na grootste mijnwerker van bitcoin na de Verenigde Staten. De "hashrate" van Bitcoin - de maatstaf voor de rekenkracht van machines die op zijn netwerk zijn aangesloten - daalde woensdag met meer dan 10% nadat het internet in Kazachstan was uitgeschakeld, volgens crypto-mijnbedrijf BTC.com.

Beeld: Wikimedia Commons